Lubin, 20 sierpnia 2020 r.

ZPPM / 79 / VII / 2020

Szanowny Pan
Jan Staniłko
Dyrektor Departamentu Innowacji
Ministerstwo Rozwoju

Szanowny Panie Dyrektorze

W załączeniu przesyłam Panu uwagi Związku Pracodawców Polska Miedź dot. wstępnej oceny oddziaływania propozycji przepisów w sprawie uzasadniania oświadczeń dotyczących ochrony środowiska z wykorzystaniem metod określania śladu środowiskowego produktu/organizacji, w ramach prowadzonych przez Komisje Europejską konsultacji publicznych – Wstępna ocena skutków (plany działania): Ref. Ares(2020)3820384 – 20/07/2020 Legislative proposal on substantiating green claims.

Uprzejmie proszę o wzięcie pod uwagę zaprezentowanej argumentacji przy tworzeniu polskiego stanowiska w trakcie prac legislacyjnych w Unii Europejskiej.

Z wyrazami szacunku

Beata Staszków

Prezes Zarządu Związku Pracodawców Polska Miedź

Uwagi Związku Pracodawców Polska Miedź dotyczące wstępnej oceny oddziaływania propozycji przepisów w sprawie uzasadniania oświadczeń dotyczących ochrony środowiska z wykorzystaniem metod określania śladu środowiskowego produktu/organizacji (Environmental performance of products & businesses – substantiating claims)

 Związek Pracodawców Polska Miedź jest samorządną organizacją pracodawców, niezależną w swej działalności od organów władzy i administracji państwowej, samorządowej oraz innych organizacji. Nasza organizacja zrzesza 114 pracodawców, zatrudniających ponad 37 000 pracowników. Założycielem Związku jest KGHM Polska Miedź S.A., a naszymi członkami są również podmioty prywatne, w szczególności z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, jak również firmy samorządowe niezwiązane kapitałowo z Grupą KGHM. Od blisko 25 lat Związek monitoruje i opiniuje projekty aktów prawnych istotnych dla gospodarki, chroniąc prawa i reprezentując interesy pracodawców i przedsiębiorców.

Komisja Europejska ogłosiła w Nowym Planie Działania UE dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy (COM(2020) 98 final) propozycję, aby podmioty gospodarcze uzasadniały swoje twierdzenia dotyczące ochrony środowiska, stosując unijne metody dotyczące śladu środowiskowego produktów i organizacji. Z uwagi na to, że Związek Pracodawców Polska Miedź, wspierając ekspertów KGHM Polska Miedź S.A., uczestniczył w fazie pilotowej tworzenia metodyki określania śladu środowiskowego produktu/organizacji PEF i OEF, z zadowoleniem przyjmujemy możliwość przedstawienia naszych wstępnych uwag w tym zakresie. Jako organizacje biznesowe, ale i cała branża stosujemy w pełnym zakresie zasady wspierające gospodarkę o obiegu zamkniętym i zrównoważony rozwój, dlatego jesteśmy otwarci na  możliwość dyskusji oraz podzielenia się bogatymi doświadczeniami na temat działań dotyczących rzetelnej I efektywnej oceny materiałów I procesów, które mają niewielki wpływ na środowisko.

Uwagi ogólne

Celem inicjatywy, jak to zostało określone w wstępnej ocenie skutków regulacji, jest efektywniejsze wdrożenie gospodarki obiegu zamkniętego i „zielonej gospodarki” (rozwój zrównoważonych, ekologicznych procesów, produktów i rynków; nowe możliwości dzięki podejściu w kategoriach łańcucha wartości; korzyści dla środowiska, w szczególności poprzez bardziej efektywne wykorzystanie zasobów). Cele szczegółowe obejmują przejście do bardziej zharmonizowanego podejścia w zakresie dostarczania wiarygodnych informacji o środowisku, większe uproszczenie i zmniejszenie obciążeń administracyjnych (szczególnie dla podmiotów z sektora MSP). Przedstawiono różne warianty realizacji tych celów. W naszej opinii wariant 2 czyli „Ustanowienie dobrowolnych ram prawnych UE umożliwiających przedsiębiorstwom składanie ekologicznych oświadczeń zgodnie z metodami “śladu środowiskowego”, jako uzupełnienie istniejących metod (opracowanych przez podmioty prywatne lub publiczne, na poziomie krajowym lub międzynarodowym)” jest najlepszą propozycją.

Według Nas zasadna jest również aktualizacja zalecenia Komisji 2013/179/UE w sprawie stosowania wspólnych metod pomiaru efektywności środowiskowej w cyklu życia produktów i organizacji czyli wariant 1. Niemniej jednak oprócz wdrożenia wyników fazy pilotowej w takiej aktualizacji powinno się również zwrócić uwagę na poprawę metodologii, w szczególności w zakresie wykorzystania zasobów oraz także toksyczności, ekotoksyczności. Komisja Europejska w tym procesie powinna współpracować z posiadającymi rzetelną wiedzę interesariuszami w celu usunięcia niedociągnięć, nieścisłości i potencjalnych problemów, aby mieć pewność, że przyjęta ostatecznie metodologia jest dobrze opracowana, zanim zostanie zastosowana w UE. Pozwoli to także na zweryfikowanie przez konsumentów prawdziwości przedstawianych twierdzeń dotyczących “ekologiczności produktów”, w sytuacji ich mnogości na rynku.

W naszej opinii ustanowienie obowiązkowego wymogu uzasadniania oświadczeń ekologicznych w odniesieniu do oficjalnie przyjętych PEFCR i OEFCR czyli wariant 3 nie jest preferowaną opcją, ponieważ analiza porównawcza i porównywanie produktów powinno być dobrowolne, a przemysł powinien być w tym zakresie liderem. Ponadto nie wszystkie z obecnych 16 kategorii wpływu w ramach metodyki dotyczącej śladu środowiskowego są wystarczająco solidnie i dobrze opracowane, aby zapewnić ramy prawne, zatem powinny zostać dopracowane w fazie przejściowej.

Potencjalne zastosowanie metody śladu środowiskowego w istniejącej polityce produktowej

Ramy polityki produktowej UE obejmują wiele elementów i wymagają starannej oceny, ale najlepszą drogą osiągnięcia rezultatów związane ze zrównoważonym rozwojem i obiegiem zamkniętym produktów nie jest rozszerzanie zakresu, a raczej usprawnianie i optymalizacja już istniejących przepisów, metodologii i innych narzędzi (np. etykietowania).

Obecne metodologie oceny produktów opierają się na istniejących standardach oceny cyklu życia (LCA) lub na niedawno opracowanych metodologiach i obejmują różne kategorie wpływu na środowisko. W celu zapewnienia porównywalności produktów i zachęcenia przedsiębiorstw do opracowywania ulepszeń konieczne jest praktyczne i zharmonizowane podejście, jak również szczegółowe zasady dotyczące kategorii produktów. Właściwą drogą jest zatem unikanie mnożenia kolejnych metod i weryfikacja ich poprawności.

Wykorzystanie oceny cyklu życia do oceny efektywności środowiskowej produktów pomaga uniknąć dokonywania wyborów produktów w oparciu o pojedyncze wskaźniki lub części cyklu życia. Uważamy, że polityka ma do odegrania rolę w dążeniu do poprawy wyników cyklu życia produktów, o ile metoda ta może konsekwentnie uwzględniać wkład produktów na wszystkich etapach cyklu życia w bardziej ekologiczną i cyrkularną gospodarkę. W tym względzie metoda “śladu środowiskowego” łączy w sobie wymogi dotyczące jakości danych i zasady, które poprawiają spójność oceny cyklu życia. Jednak przed włączeniem jej do wybranych inicjatyw w zakresie polityki produktowej należy w dalszym ciągu eliminować niedociągnięcia metody (np. toksyczność, ekotoksyczność i wykorzystanie zasobów).

Potrzebna jest dogłębna strategiczna refleksja, w szczególności nad tym, jak dostosować metodę “śladu środowiskowego” do innych metod i inicjatyw UE w zakresie pomiaru efektywności środowiskowej produktów i związanych z nią oświadczeń dotyczących ekologiczności. Elementy metody śladu środowiskowego mogłyby potencjalnie zostać włączone do istniejących ram. Konieczne byłoby przeprowadzenie analizy polityki i narzędzi, w tym systemu ekozarządzania i audytu (EMAS), ekologicznych zamówień publicznych (GPP), oznakowania ekologicznego lub ekoprojektu.

Preferowanym rozwiązaniem jest ustanowienie dobrowolnego podejścia do składania oświadczeń ekologicznych zgodnie z metodologią “śladu środowiskowego”, jako uzupełnienie istniejących innych metod. Benchmarking i porównywanie produktów powinno być dobrowolne, a przemysł powinien odgrywać w tym zakresie wiodącą rolę. Należy stosować metodę śladu środowiskowego, aby zapewnić równe szanse poprzez harmonizację metodologii informowania o oświadczeniach dotyczących wpływu na środowisko, a tym samym uniknąć mnożenia się różnych metod i poprawić porównywalność. Metodologia ta powinna uzupełniać istniejące narzędzia oceny cyklu życia po dokonaniu niezbędnych zmian i poprawek (np. toksyczności, ekotoksyczności i wykorzystania zasobów).

Metodologia śladu środowiskowego

Obecne metodologie oceny produktów opierają się na istniejących standardach oceny cyklu życia lub na niedawno opracowanych metodologiach i obejmują różne kategorie wpływu na środowisko. W celu zapewnienia porównywalności produktów i zachęcenia przedsiębiorstw do wprowadzania ulepszeń, niezbędne jest praktyczne i zharmonizowane podejście, jak również szczegółowe zasady dotyczące kategorii produktów.

Metodologia śladu środowiskowego ulepsza obecne metody LCA poprzez zintegrowanie wymagań dotyczących jakości danych i zasad, które zwiększają spójność. Wymaga ona również podejścia “od kołyski po grób”, które obejmuje etap “końca życia” (EoL). Opracowanie zasad i wytycznych dotyczących kategorii śladu środowiskowego produktu przyczynia się do zwiększenia odtwarzalności i spójności wyników.

Do tej pory niektóre kategorie wpływu, takie jak toksyczność dla zdrowia ludzkiego, ekotoksyczność i wyczerpywanie się zasobów abiotycznych (ADP), zostały usunięte z kategorii wpływu śladu środowiskowego uwzględnianych w analizie najistotniejszych procesów (wcześniej zwanych analizą hot spotów), w porównywaniu produktów i w komunikacji. Głównymi przyczynami tej decyzji były leżące u jej podstaw poważne braki w modelowaniu oraz znaczna niepewność wyników.

W 2019 r. JRC opublikowało sprawozdanie techniczne zawierające nowe czynniki charakteryzujące ekotoksyczność słodkowodną i toksyczność dla zdrowia ludzkiego w odniesieniu do chemikaliów organicznych, w tym zastrzeżenie dotyczące niestosowności tego czynnika w odniesieniu do metali, oraz zaproponowało stosowanie szczególnych czynników odporności w odniesieniu do metali w celu zmniejszenia ich udziału w porównaniu z chemikaliami organicznymi. Rozwiązanie to ogranicza jednak wpływ przedmiotowych kategorii i nie rozwiązuje problemu, ponieważ wpływ produktów metalurgicznych nadal nie jest właściwie oceniany. Czekamy na przyszłe dyskusje podczas fazy przejściowej, aby znaleźć skuteczne rozwiązanie.

Metodologia ADP_{[Reserve Base]} została tymczasowo zastąpiona przez ADP_{[crustal content]}, a wytyczne PEF/OEF zostały odpowiednio zmienione. Oficjalnie jednak wyrażono potrzebę opracowania lepszej alternatywy w nadchodzących latach, a Komisja Europejska zobowiązała się do wspólnego inwestowania wraz z przemysłem w opracowanie alternatywnego podejścia przechodzącego od modelu zubożania do modelu rozpraszania w celu lepszego ilościowego określenia potencjału ochrony zasobów. Obecnie równolegle realizowane są dwa projekty, jeden przez JRC, a drugi przez przemysł metalurgiczny i górniczy. Zdecydowanie sugerujemy, aby oba podejścia zostały dogłębnie zbadane, biorąc pod uwagę dostępną wiedzę, jak na przykład wyniki projektu EIT Raw Materials SUPRIM.

Przy ocenie wpływu na środowisko warto zaznaczyć, że mamy do czynienia z wpływem potencjalnym (domniemanym zgodnie z modelem), a nie rzeczywistym, dlatego warto pracować dalejnad jego ulepszaniem. Modelowanie końca życia w PEF/OEF w dalszym ciągu wzbudza nasze obawy pomimo zastąpienia pierwotnego wzoru 50-50 wzorem uwzględniającym specyfikę materiałów i zastosowań. Nowa formuła, zależna od materiału, daje w zamian 80% zawartości po zakończeniu eksploatacji i 20% zawartości pochodzącej z recyklingu. W naszej ocenie nie jest to formuła idealna dlatego powinna być dalej rozwijana. Proponujemy wprowadzenie do metodologii PEF/OEF odmiennego podejścia, które funkcjonuje w normie ISO 15804. Norma ta upoważnia do osobnego zgłoszenia dodatkowego wskaźnika końca życia w zweryfikowanym sprawozdaniu LCA. Jest to bardzo korzystne, ponieważ na prawidłowy zweryfikowany LCA nie będą miały wpływu punkty przyznawane w oparciu o aktualne technologie, gdy koniec okresu użytkowania komponentów np. budowlanych przypada między 40 a 120 latami od dnia dzisiejszego.

W naszej ocenie metodologia śladu środowiskowego musi być dalej rozwijana i  bezwzględnie sprawdzona zanim będzie mogła być wykorzystana do podejmowania decyzji. Naszym zdaniem szczególną uwagę należy zwrócić na poprawę metodologii w zakresie wykorzystania zasobów oraz także toksyczności, ekotoksyczności i modelowania końca życia.

Jakość danych

W trakcie procesu przygotowywania OEFCR dla produkcji miedzi, reprezentowane przez nas branże i podmioty spotkały się z podstawowymi problemami związanymi z zestawami danych. Największym z nich było podwójne zastosowanie Circular Footprint Formula (CFF) oraz różnice pomiędzy danymi pierwotnymi i danymi wtórnymi pochodzącymi z różnych baz danych. Miało to wyraźny wpływ na analizę najistotniejszych procesów (wcześniej nazywanych analizą hot spot).

Metodologia śladu środowiskowego podkreśla potrzebę wykorzystania wysokiej jakości danych, najlepiej danych pierwotnych, do oceny cyklu życia (LCA) i zawiera wytyczne do oceny jakości danych, jak również ich poprawności. Jakość danych i ich odpowiednia weryfikacja zwiększy świadomość na temat ważniejszych kategorii oddziaływania i poprawi solidność oświadczeń dotyczących ochrony środowiska. Jest to kluczowe w odniesieniu do już dostępnych zbiorów danych i przyszłych, które będą wymagane dla nowych PEFCR/OEFSR.

Naszym zdaniem, aby umożliwić twierdzenia porównawcze LCA musi opierać się na danych o analogicznej jakości i źródle, najlepiej danych pierwotnych. Jeżeli nie ma dostępu do danych pierwotnych, Komisja Europejska powinna zapewnić użytkownikom metodologii dostęp do rzetelnych i solidnych danych wtórnych poprzez udoskonalenie unijnych zbiorów danych. Powinny one spełniać wysokie wymagania w zakresie jakości danych, powinny być analogiczne i odzwierciedlać najnowszą wiedzę na temat procesów przemysłowych.

Modelowanie energii elektrycznej

Chcielibyśmy również zwrócić uwagę na kwestię modelowania energii elektrycznej i wybór źródła danych do wykorzystania przy obliczaniu śladu środowiskowego – zwłaszcza w kontekście procesów identyfikowanych na etapie wydobycia zasobów i produkcji. Naszym zdaniem proponowana standaryzacja w wyżej wymienionej dziedzinie może zakłócać konkurencyjność rynku. PEF i OEF w obecnej formie może wspierać lub karać producentów w zależności od ich położenia geograficznego oraz od tego, co wynika z możliwości wykorzystania określonych rodzajów energii elektrycznej.

Proponowana metodologia może być niekorzystna dla producentów zlokalizowanych w Polsce i innych krajach, w których węgiel kamienny i brunatny odgrywają istotną rolę w koszykach energetycznych, a jednocześnie faworyzuje inne kraje, w których inne zasoby są wykorzystywane do wytwarzania energii elektrycznej. W tym kontekście chcielibyśmy podkreślić, że wybór źródeł dostaw energii często wynika z lokalnych warunków przyrodniczych, decyzji dotyczących bezpieczeństwa energetycznego, zamożności społeczeństwa lub dostępnej technologii. Ponadto, zmiana koszyka energetycznego jest procesem długotrwałym, wrażliwym społecznie. Produkty, które są wytwarzane w tej samej technologii, ale w różnych krajach (w odniesieniu do koszyka energetycznego), mogą mieć różny wpływ na środowisko i być zaklasyfikowane do różnych klas wydajności. Zgodnie z wynikami analizy wrażliwości, największe różnice występują w odniesieniu do cząsteczek stałych, zmian klimatycznych, fotochemicznego tworzenia się ozonu, zakwaszenia.

W związku z tym proponujemy rozważenie zmiany zasad PEF i OEF lub, alternatywnie, podkreślenie, że będzie ona wykorzystywana wyłącznie do celów wewnętrznych przedsiębiorstw bez zapewnień porównawczych. Naszym zdaniem, jeśli porównać dwa produkty – należy wziąć pod uwagę tylko bezpośrednie czynniki, na które firma ma wpływ i które mogą się poprawić w przyszłości. W związku z tym do celów obliczeniowych wykorzystuje się konkretne dane, a jeśli nie są one dostępne – dane dotyczące średniej Unii Europejskiej.

W naszej opinii, jeżeli konkretne dane nie są dostępne, bardziej uzasadnione jest porównanie np. efektywności energetycznej procesu produkcyjnego niż źródła energii opartego na krajowym koszyku energetycznym. Uważamy, że pobudzi to przedsiębiorstwa do większej dbałości o środowisko naturalne poprzez zwiększenie efektywności produkcji.

Wpływ COVID

Komisja Europejska postrzega zieloną transformację jako jeden z filarów, na których powinno opierać się ożywienie gospodarcze. Mając na uwadze długoterminową wizję i planowanie przyszłych inwestycji, nie możemy zapominać o obecnej, nadzwyczajnej sytuacji, której pełnych konsekwencji nie będziemy w stanie określić jeszcze przez długi czas. „Scenariusz bez zmian” nie jest możliwy, a przewidziane przez Komisję konsultacje i inicjatywy, które nie są niezbędne do zwalczania epidemii COVID, powinny zostać tymczasowo odroczone, tak aby konsekwencje pandemii zostały odpowiednio uwzględnione w gromadzeniu danych i opinii, a następnie w opracowywaniu prawodawstwa. Pomoże to zapewnić realistyczną i wiarygodną ocenę wpływu. Według IMF[1] “przewiduje się, że w wyniku pandemii światowa gospodarka skurczy się gwałtownie o -3% w 2020 r., znacznie gorzej niż podczas kryzysu finansowego w latach 2008-2009”. Oznacza to, że działania nie tylko rządów, ale i poszczególnych firm będą miały na celu utrzymanie obecnych operacji, a następnie ich ustabilizowanie. Inwestycje, jakkolwiek pożądane, będą musiały zostać odłożone na później, a przynajmniej spowolnione.

Stanowisko przygotowane na podstawie ekspertyz i opinii pochodzących z KGHM Polska Miedź S.A., Eurometaux, Euromines oraz opracowań własnych

[1] IMF, World Economic Outlook, April 2020 – Chapter 1: The Great Lockdown